Kazakistan'da akaryakıt fiyatlarına yapılan zamlar sonrası başlayan gösterilerin ülkede hızla yayılmasının ardından, Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev Rusya'dan yardım istedi. Ülkenin en büyük kenti Almatı'da polis, gece yarısı emniyet müdürlüğü ve bazı karakollar ile çeşitli devlet dairelerine girmeye çalışan onlarca kişinin öldürüldüğünü açıkladı.
Polis Sözcüsü Saltanat Azirbek, "Onlarca saldırgan etkisiz hale getirildi" dedi.
Cumhurbaşkanı Tokayev, Rusya ve beş eski Sovyet ülkesinin üye olduğu NATO benzeri bir örgüt olan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nün (CSTO) devlet başkanlarına, "terör tehdidine karşı ülkesine yardım etmeleri" çağrısı yaptı.
CTSO, Tokayev'in talebi sonrası Kazakistan'a barış gücü gönderdi. Barış gücünde Rusya, Belarus, Ermenistan, Tacikistan ve Kırgızistan'dan askeri birlikler görev yapıyor.
Barış gücünün, Kazakistan'da istikrarın tesisi ve durumun normalleşmesi için "geçici bir süre" görev yapacağı açıklandı.
Kazakistan'da daha önce internet erişiminin kesildiği bildirilmişti.
Cumhurbaşkanı Tokayev gösteriler sonrası hükümeti görevden almış ve Başbakan Yardımcısı Alihan Smailov'u geçici başbakan olarak atamıştı.
Tokayev, ülke genelinde OHAL ilan etmiş, gece sokağa çıkılmasını ve gösterilerle toplantılar düzenlenmesini yasaklamıştı.
OHAL'e karşın Almatı'da göstericiler belediye binası ve havalimanını basmıştı.
Ülkenin en büyük kenti ve eski başkent Almatı'da sopalar ve demir çubuklar taşıyan kalabalık bir grup, belediye başkanının ofisine girmişti.
Protestocular Almatı'daki uluslararası havalimanın da kontrolünü ele geçirmişti.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Kazakistan'daki gelişmelerin yakından takip edildiğini açıkladı.
Bakanlıktan yapılan açıklamada, "Dost Kazakistan'ın istikrarına önem atfediyoruz. Temennimiz, kardeş Kazak halkının barışı ve huzurudur. Kazakistan yönetiminin bu krizin üstesinden geleceğine yönelik inancımız tamdır. Kazakistan halkının sağduyusuna güveniyor ve olayların en kısa sürede yatışmasını temenni ediyoruz. Olaylarda güvenlik güçleri dahil yaralanan Kazak kardeşlerimize acil şifalar diliyoruz" denildi.
Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House'un Orta Asya Uzmanı Kate Mallinson, "Protestocular Kazak hükümetinin ülkeyi modernize edememesi ve her kademeden insanın hayatını etkileyecek reformları hayata geçirememesi nedeniyle derin bir kırgınlık ve kızgınlık içinde" dedi.
ABD yönetimi itidal çağrısı yaparken, Rusya'nın "Protestoların arkasında ABD var" iddiasının gerçeği yansıtmadığını belirtti.
Ukrayna'da sürgünde bulunan Kazak muhalif lider Muhtar Ablyazov, protestoları koordine etmek için başkent Kiev'de bir merkez kurduğunu duyurdu belirtti ve sokağa çıkan Kazakların kendisiyle iletişime geçmesi için iki telefon numarası yayımladı.
Mesele sadece akaryakıt fiyatları değil
Olga Ivshina, BBC Rusça Servisi
Protestoların hızla şiddetli bir hale dönmesi Kazakistan'da ve bölgedeki insanları şaşkınlığa uğrattı ve meselenin sadece yakıt fiyatlarından ibaret olmayabileceğine işaret etti.
Genellikle otoriter bir devlet olarak bilinen Kazakistan, istikrarlı bir Orta Asya ülkesiydi.
2019'a kadar Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'in iktidarda olduğu ülkede bir kişi kültü oluşmuş, ülke genelinde heykelleri dikilmiş, başkent Astana'nın adı da Nur-Sultan olarak değiştirilmişti.
Fakat hükümet karşıtı protestoların düzenlendiği bir dönemde bunları dindirmek için görevi bırakmış ve yerine de kendisine yakın bir ismi yerleştirmişti.
Etkili bir muhalefetin olmadığı Kazakistan'daki çoğu seçim iktidar partisi tarafından yüzde 100'e yakın oyla kazanılıyor.
Konuştuğum analistler, Kazak hükümetinin toplumda birikmiş öfkeyi hafife aldığını, sandıktan çıkan bir demokrasinin olmadığı ülkede insanların seslerini duyurabilmek için sokağa çıkmak zorunda hissettiğini söylüyor.
Ve insanların yakıt fiyatları dışında da sorunları olduğu neredeyse kesin.
Eylemleri tetikleyen petrol zengini Mangistau'da LPG fiyatlarına zam yapılması oldu.
Hükümetin eylemcilerin istekleri doğrultusunda fiyatlarıı düşürmesine karşın, protestolar sürdü.
Eylemciler polisin müdahalesi öncesi, "İhtiyarlar dışarı" ve "Hükümet istifa" şeklinde sloganlar attı.
Kazakistan'da Telegram, Signal ve WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları kullanılamıyor.
Eylem haberlerinin yer altığı iki internet sitesi kapatıldı.
Gösterilerin başladığı petrol zengini Mangistau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011 yılında, güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle greve giden petrol işçilerinin eylemine müdahale etmiş, 14 kişi yaşamını yitirmişti.
Bu müdahalenin, Kazakistan'ın 1991'de Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede yaşanan en kanlı olay olduğu bildiriliyor.
Yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten kurucu lider Nursultan Nazarbayev 2019'de devlet başkanlığından ayrılmış, yerine onun desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçilmişti.
81 yaşındaki Nazarbayev devlet başkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin.
Nazarbayev, "Ulusun Lideri'' sıfatıyla yargı muafiyeti gibi bir dizi ayrıcalığa sahip.
Hükümet yanlısı gazetecilerden Yerbol Yedilov'un "Yerbol Online" adlı Telegram kanalında paylaştığı görüntülere göre protestocular Nazarbayev'in memleketi olan Taldıkurgan'da Nazarbayev'in bir heykelini yıktı.
Haber, kaynağından değiştirilmeden otomatik olarak eklenmiştir